Acnatac – nowoczesny żel złożony w leczeniu trądziku pospolitego (trądzik pospolity)
Acnatac to lek do stosowania miejscowego, zawierający dwie substancje czynne: antybiotyk klindamycynę (10 mg/g) oraz retinoid tretynoinę (0,25 mg/g). Takie połączenie oddziałuje jednocześnie na kilka ogniw patogenezy trądziku: bakterie, stan zapalny oraz powstawanie zaskórników.
Wskazania do stosowania leku Acnatac
Żel Acnatac stosuje się miejscowo w leczeniu trądziku pospolitego (trądzik pospolity) u młodzieży i dorosłych od 12. roku życia w przypadku występowania:
- zaskórników otwartych i zamkniętych (czarne i białe kropki);
- grudek (zmian zapalnych);
- krost (ropnych wykwitów).
Leku nie zaleca się w łagodnej postaci trądziku. Przed rozpoczęciem terapii ważne jest uwzględnienie oficjalnych zaleceń dotyczących racjonalnego stosowania środków przeciwbakteryjnych oraz standardów leczenia trądziku.
Jak działa Acnatac
Klindamycyna
- jest półsyntetyczną pochodną linkomycyny;
- hamuje syntezę białka w komórkach bakteryjnych, wywierając głównie działanie bakteriostatyczne;
- jest skuteczna wobec Propionibacterium acnes – bakterii biorących udział w rozwoju trądziku;
- dodatkowo wykazuje działanie przeciwzapalne w ogniskach trądziku.
Fosforan klindamycyny zawarty w żelu przekształca się in vivo do aktywnej klindamycyny.
Tretynoina
- wykazuje działanie komedolityczne i przeciwzapalne;
- zmniejsza przyleganie komórek nabłonka mieszków włosowych i zapobiega tworzeniu mikrozaskórników;
- przyspiesza odnowę komórek nabłonka, ułatwiając usuwanie już istniejących zaskórników;
- normalizuje procesy rogowacenia (keratynizacji);
- zmniejsza stan zapalny poprzez wpływ na receptory Toll-podobne (TLR).
Jednoczesne stosowanie klindamycyny i tretynoiny zapewnia ukierunkowane działanie na:
- nieprawidłową keratynizację mieszków włosowych;
- namnażanie się P. acnes;
- lokalny stan zapalny;
- zwiększone wydzielanie łoju.
Z danych literaturowych wynika, że tretynoina może nasilać wchłanianie klindamycyny przez skórę, wzmacniając jej działanie przeciwbakteryjne.
Schemat stosowania i dawkowanie leku Acnatac
Dorośli i młodzież od 12. roku życia
Zalecany schemat stosowania:
- stosować raz na dobę, na noc;
- uprzednio umyć całą twarz łagodnym mydłem i dokładnie osuszyć skórę;
- wycisnąć na opuszek palca ilość żelu wielkości ziarnka grochu;
- nałożyć punktowo na brodę, policzki, nos i czoło, następnie delikatnie rozprowadzić cienką warstwą na całej powierzchni twarzy.
Leku nie należy stosować nieprzerwanie dłużej niż 12 tygodni bez dokładnej oceny stanu skóry przez lekarza. Poprawa może pojawić się dopiero po kilku tygodniach od rozpoczęcia leczenia – kuracji nie należy przerywać przedwcześnie bez konsultacji ze specjalistą.
Pominięcie dawki
- w razie pominięcia dawki należy nałożyć lek o kolejnej zwykłej porze;
- nie wolno stosować dawki podwójnej w celu uzupełnienia pominiętej dawki.
Szczególne grupy pacjentów
- Dzieci poniżej 12 lat: bezpieczeństwo i skuteczność nie zostały ustalone, stosowanie nie jest zalecane.
- Pacjenci powyżej 65 lat: brak danych dotyczących bezpieczeństwa i skuteczności.
- Zaburzenia czynności wątroby lub nerek: ogólnoustrojowa ekspozycja po zastosowaniu miejscowym jest niska, nie oczekuje się klinicznie istotnych efektów przy łagodnych i umiarkowanych zaburzeniach; w ciężkich zaburzeniach decyzję podejmuje lekarz indywidualnie.
Zasady stosowania i ważne zalecenia
Podczas stosowania leku Acnatac należy:
- unikać okolic oczu, powiek, ust i nozdrzy;
- nie nakładać na uszkodzoną skórę, miejsca z egzemą, silnym podrażnieniem lub oparzeniem słonecznym;
- po użyciu dokładnie umyć ręce;
- nie stosować równocześnie innych miejscowych preparatów (w tym kosmetyków z aktywnymi składnikami) na te same obszary skóry ze względu na ryzyko niezgodności farmaceutycznej i interakcji z tretynoiną.
Przeciwwskazania do stosowania leku Acnatac
Lek jest przeciwwskazany:
- w przypadku nadwrażliwości na klindamycynę, tretynoinę lub którąkolwiek substancję pomocniczą;
- w przypadku występowania obecnie lub w wywiadzie: – zapalenia okrężnicy o charakterze segmentalnym, – wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, – rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego po antybiotykach (w tym związanego z Clostridium difficile);
- u pacjentów z osobistym lub rodzinnym wywiadem raka skóry;
- w ostrym wyprysku, trądziku różowatym, zapaleniu skóry wokół ust (dermatitis perioralis);
- w ciężkich postaciach trądziku guzkowo-torbielowatego (trądzik skupiony, trądzik piorunujący).
Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności
Obszary stosowania
- leku nie wolno stosować doustnie, do oczu, nosa ani do pochwy;
- wskazana jest ostrożność przy aplikacji na wrażliwe okolice skóry.
Podrażnienie skóry
- nadmierna ilość leku lub zbyt częsta aplikacja mogą wywołać zaczerwienienie, pieczenie, suchość i dyskomfort;
- w przypadku nasilonego podrażnienia zaleca się czasowe przerwanie stosowania lub zmniejszenie częstości aplikacji zgodnie z zaleceniem lekarza.
Ryzyko rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego
W przypadku przedłużającej się lub ciężkiej biegunki i kurczowych bólów brzucha należy:
- natychmiast przerwać stosowanie leku Acnatac;
- wykonać badania w kierunku Clostridium difficile i jej toksyn, a w razie potrzeby – kolonoskopię;
- rozważyć leczenie rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego związanego ze stosowaniem antybiotyków.
Nadwrażliwość na światło i ochrona przeciwsłoneczna
Tretynoina zwiększa wrażliwość skóry na promieniowanie UV. W czasie leczenia należy:
- maksymalnie ograniczyć ekspozycję na słońce;
- stosować preparaty z filtrem SPF co najmniej 30;
- nosić odzież ochronną (nakrycie głowy itp.);
- zrezygnować z solarium i lamp UV;
- nie stosować żelu na obszary skóry z oparzeniem słonecznym do czasu ich pełnego wygojenia.
Ryzyko rozwoju oporności
- długotrwałe stosowanie klindamycyny może sprzyjać pojawieniu się opornych bakterii lub grzybów na skórze (zjawisko rzadkie);
- możliwa jest oporność krzyżowa z linkomycyną i erytromycyną;
- należy unikać równoczesnego stosowania innych antybiotyków ogólnych lub miejscowych, zwłaszcza o odmiennej budowie chemicznej.
Reakcje alergiczne na substancje pomocnicze
- metylo- i propyloparahydroksybenzoesan (E218, E216) mogą wywoływać opóźnione reakcje alergiczne;
- butylohydroksytoluen (E321) może powodować miejscowe podrażnienie skóry, kontaktowe zapalenie skóry, podrażnienie oczu i błon śluzowych.
Interakcje z innymi lekami
- ostrożnie łączyć z innymi lekami miejscowymi, agresywnymi środkami myjącymi, preparatami o wysokiej zawartości alkoholu, silnie ściągającymi;
- unikać równoczesnego stosowania kortykosteroidów miejscowych na te same obszary skóry;
- klindamycyna in vitro wykazuje antagonizm wobec erytromycyny, może wykazywać synergizm z metronidazolem oraz złożone (antagonistyczne/synergistyczne) efekty z aminoglikozydami, działanie antagonistyczne z lekami zwiotczającymi mięśnie o działaniu obwodowym;
- podczas ogólnego podawania klindamycyny z antagonistami witaminy K (warfaryna, acenokumarol, fluindion) opisywano wydłużenie PT/INR i zwiększone ryzyko krwawień – konieczne jest monitorowanie parametrów krzepnięcia;
- tretynoina zwiększa przepuszczalność skóry dla innych leków miejscowych, co może nasilać ich działanie oraz działania niepożądane.
Ciąża i karmienie piersią
Kobiety w wieku rozrodczym
- lek można przepisać wyłącznie przy stosowaniu skutecznej antykoncepcji w trakcie terapii oraz przez 1 miesiąc po jej zakończeniu.
Ciąża
- dane dotyczące stosowania leku Acnatac u kobiet w ciąży są ograniczone;
- klindamycyna w ograniczonych obserwacjach w I trymestrze nie wykazała wyraźnego działania teratogennego;
- tretynoina jest znanym teratogenem w przypadku stosowania ogólnego, dane dotyczące stosowania miejscowego w ciąży są ograniczone, w badaniach eksperymentalnych wykazano działanie embriotoksyczne;
- leku nie zaleca się w ciąży, szczególnie w I trymestrze, ani u kobiet zdolnych do zajścia w ciążę.
Karmienie piersią
- klindamycyna przenika do mleka kobiecego po podaniu doustnym i pozajelitowym;
- retinoidy i ich metabolity również przenikają do mleka kobiecego;
- leku Acnatac nie należy stosować u kobiet karmiących piersią.
Działania niepożądane leku Acnatac
Najczęściej obserwuje się ze strony skóry suchość, rumień, złuszczanie, uczucie pieczenia oraz reakcje w miejscu podania. Możliwe działania niepożądane:
Układ immunologiczny
- rzadko – reakcje nadwrażliwości.
Układ hormonalny (endokrynny)
- rzadko – niedoczynność tarczycy.
Układ nerwowy
- rzadko – ból głowy.
Narządy wzroku
- rzadko – podrażnienie oczu.
Przewód pokarmowy
- rzadko – zapalenie żołądka i jelit, nudności.
Skóra i tkanka podskórna
- niezbyt często – nasilenie trądziku, suchość skóry, rumień, łojotok, nadwrażliwość na światło, świąd, wysypka, złuszczanie, oparzenia słoneczne;
- rzadko – zapalenie skóry, zakażenie opryszczkowe, plamista wysypka, wybroczyny skórne, silne pieczenie, odbarwienia (depigmentacja) skóry.
Reakcje ogólne i miejscowe
- niezbyt często – reakcje w miejscu podania (pieczenie, suchość, rumień, zapalenie skóry);
- rzadko – podrażnienie, obrzęk, nadżerki, hiperpigmentacja lub depigmentacja, świąd, złuszczanie, uczucie ciepła, ból w miejscu zastosowania.
Częstość występowania suchości skóry u młodzieży w wieku 12–17 lat jest nieco wyższa niż w populacji ogólnej, jednak ogólny profil bezpieczeństwa jest porównywalny.
Przedawkowanie
- nadmierne miejscowe stosowanie może wywołać nasilone zaczerwienienie, złuszczanie i dyskomfort – skórę należy delikatnie umyć ciepłą wodą z łagodnym mydłem, zrobić kilkudniową przerwę, a następnie wznowić leczenie zgodnie z zaleceniem lekarza;
- ogólnoustrojowe wchłanianie klindamycyny w przypadku nadużywania preparatu lub jego przypadkowego połknięcia może prowadzić do bólu brzucha, nudności, wymiotów, biegunki;
- możliwe są takie same ogólnoustrojowe działania niepożądane jak przy doustnym stosowaniu klindamycyny i ogólnoustrojowej tretynoiny (w tym ryzyko teratogenności u kobiet w wieku rozrodczym);
- w przypadku przypadkowego połknięcia – leczenie objawowe, przerwanie stosowania leku, u kobiet w wieku rozrodczym – wykonanie testu ciążowego.
Podsumowanie
Acnatac to żel złożony do miejscowego leczenia trądziku u pacjentów powyżej 12. roku życia, łączący działanie przeciwbakteryjne i komedolityczne. Lek jest skuteczny w przypadku obecności zaskórników, grudek i krost, ale wymaga ścisłego przestrzegania schematu stosowania, ochrony przeciwsłonecznej oraz uwzględnienia przeciwwskazań, szczególnie u kobiet w ciąży i pacjentów z chorobami przewodu pokarmowego. Przepisywanie i kontrola terapii powinny pozostawać w gestii lekarza.
