Abilify® - ulotka, cena, sposób stosowania i przeciwwskazania leku

Abilify® (arypiprazol): wskazania, stosowanie, ważne informacje dla pacjentów

Abilify® to atypowy lek przeciwpsychotyczny zawierający substancję czynną arypiprazol. Lek jest stosowany z przepisu lekarza psychiatry w leczeniu schizofrenii oraz choroby afektywnej dwubiegunowej typu I (ChAD I) u dorosłych i młodzieży. Poniższe informacje nie zastępują porady lekarskiej ani oficjalnej ulotki dołączonej do opakowania, lecz pomagają lepiej zrozumieć, jak i dlaczego lek jest przepisywany.

Kiedy stosuje się Abilify®

Schizofrenia

• Leczenie dorosłych pacjentów ze schizofrenią.
• Leczenie młodzieży w wieku od 15 lat i starszej ze schizofrenią.

Choroba afektywna dwubiegunowa typu I

• Leczenie epizodów manii o umiarkowanym i ciężkim nasileniu u dorosłych (monoterapia lub leczenie skojarzone).
• Zapobieganie nowym epizodom maniakalnym u dorosłych pacjentów, u których dominują epizody manii i którzy dobrze odpowiedzieli na leczenie arypiprazolem.
• Leczenie epizodów manii o umiarkowanym i ciężkim nasileniu u młodzieży od 13. roku życia (czas leczenia — do 12 tygodni).

Leku nie zaleca się do:

• leczenia schizofrenii u pacjentów poniżej 15. roku życia;
• leczenia manii w przebiegu ChAD I u dzieci poniżej 13. roku życia;
• leczenia drażliwości w autyzmie oraz tików w zespole Tourette’a (bezpieczeństwo i skuteczność nie zostały ustalone).

Postacie leku i szczegóły stosowania

Abilify® jest dostępny w postaci tabletek (w tym tabletek ulegających rozpadowi w jamie ustnej) oraz roztworu doustnego 1 mg/ml. Tabletki rozpadające się w ustach i roztwór mogą być stosowane u pacjentów, którzy mają trudności z połykaniem zwykłych tabletek.

Jedna tabletka zawiera 10 mg, 15 mg lub 30 mg arypiprazolu.

Jak działa Abilify®

Działanie Abilify® w schizofrenii i ChAD I wiąże się z:

• częściowym agonizmem wobec receptorów dopaminowych D2;
• częściowym agonizmem wobec receptorów serotoninowych 5-HT1A;
• antagonizmem wobec receptorów serotoninowych 5-HT2A.

Arypiprazol wykazuje wysokie powinowactwo do receptorów D2/D3 i 5-HT1A/5-HT2A, umiarkowane — do D4, 5-HT2C, 5-HT7, receptorów α1-adrenergicznych i receptorów histaminowych H1, przy czym praktycznie nie oddziałuje na receptory muskarynowe cholinergiczne. Taki profil pozwala zmniejszać objawy psychotyczne przy mniejszym ryzyku niektórych typowych działań niepożądanych klasycznych neuroleptyków, jednak działania niepożądane nadal są możliwe.

Dawkowanie Abilify®

Schemat leczenia i dawkę ustala lekarz indywidualnie. Poniżej przedstawiono typowe schematy według ulotki. Samodzielna zmiana dawki jest niedozwolona.

Dorośli

Schizofrenia

• Zalecana dawka początkowa: 10–15 mg raz na dobę.
• Dawka podtrzymująca: zwykle 15 mg raz na dobę.
• Skuteczny zakres dawek: 10–30 mg/dobę.
• Maksymalna dawka dobowa: 30 mg.
• Można przyjmować niezależnie od posiłków, najlepiej o tej samej porze dnia.

Epizody manii w przebiegu ChAD I

• Zalecana dawka początkowa: 15 mg raz na dobę (monoterapia lub leczenie skojarzone).
• W razie potrzeby dawka może być zwiększana pod kontrolą lekarza.
• Maksymalna dawka dobowa: 30 mg.

Zapobieganie epizodom maniakalnym w przebiegu ChAD I

• Zwykle kontynuuje się dawkę, przy której uzyskano stabilny efekt kliniczny.
• Lekarz może zmniejszyć lub skorygować dawkę w zależności od stanu klinicznego.

Dzieci i młodzież

Schizofrenia u młodzieży ≥15 lat

• Dawka docelowa: 10 mg raz na dobę.
• Początkowy schemat titracji:
  • 2 mg/dobę (roztwór 1 mg/ml) — przez 2 dni;
  • 5 mg/dobę — przez kolejne 2 dni;
  • następnie 10 mg/dobę.
• Zakres skutecznych dawek: 10–30 mg/dobę.
• Maksymalna dawka dobowa: 30 mg.
• Dawki powyżej 10 mg/dobę nie wykazały istotnie większej skuteczności, ale mogą być korzystne u niektórych pacjentów.

Epizody manii w przebiegu ChAD I u młodzieży ≥13 lat

• Zalecana dawka: 10 mg raz na dobę.
• Schemat początkowy: 2 mg/dobę (roztwór) przez 2 dni → 5 mg/dobę przez 2 dni → 10 mg/dobę.
• Czas trwania leczenia: możliwie najkrótszy, nie dłuższy niż 12 tygodni.
• Dawki powyżej 10 mg/dobę są dopuszczalne wyłącznie w wyjątkowych przypadkach i pod ścisłą kontrolą, ponieważ dawka 30 mg/dobę istotnie zwiększa ryzyko działań niepożądanych (zwłaszcza EPS, senność, zmęczenie, zwiększenie masy ciała).

U dzieci i młodzieży ryzyko działań niepożądanych jest większe, dlatego konieczny jest szczególnie dokładny monitoring.

Specjalne grupy pacjentów

• Łagodne–umiarkowane zaburzenia czynności wątroby: zwykle nie ma potrzeby modyfikacji dawki.
• Ciężkie zaburzenia czynności wątroby: dane są ograniczone, maksymalną dawkę 30 mg należy stosować ze szczególną ostrożnością.
• Niewydolność nerek: zazwyczaj nie ma konieczności zmiany dawki.
• Pacjenci w podeszłym wieku ≥65 lat: dane dotyczące skuteczności i bezpieczeństwa są ograniczone; w miarę możliwości rozpoczyna się leczenie od niższych dawek.
• Płeć, palenie tytoniu: nie ma potrzeby modyfikacji dawki w zależności od płci czy palenia.

Modyfikacja dawki w przypadku interakcji lekowych

Arypiprazol jest metabolizowany przez CYP2D6 i CYP3A4. Lekarz może zmienić dawkę przy włączeniu lub odstawieniu niektórych leków:

• Silne inhibitory CYP2D6 (chinidyna, fluoksetyna, paroksetyna): zaleca się zmniejszenie dawki arypiprazolu mniej więcej o połowę.
• Silne inhibitory CYP3A4 (ketokonazol, itrakonazol, niektóre inhibitory proteazy HIV): zaleca się zmniejszenie dawki mniej więcej o połowę.
• Silne induktory CYP3A4 (karbamazepina, ryfampicyna, fenytoina, fenobarbital, ziele dziurawca i inne): dawkę arypiprazolu zwykle się podwaja; po odstawieniu induktorów dawkę zmniejsza się do wyjściowej.

Wszelkie zmiany dawki może wprowadzać wyłącznie lekarz.

Przeciwwskazania

• Nadwrażliwość (alergia) na arypiprazol lub którykolwiek składnik pomocniczy.

Tabletki zawierają laktozę, dlatego nie należy ich stosować u pacjentów z rzadkimi, dziedzicznymi zaburzeniami metabolizmu: wrodzoną nietolerancją galaktozy, niedoborem laktazy typu Lapp lub zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy.

Szczególne ostrzeżenia i środki ostrożności

Rozpoczęcie leczenia i ryzyko zachowań samobójczych

• Poprawa kliniczna w schizofrenii lub ChAD może wystąpić po kilku dniach lub tygodniach.
• W tym okresie wymagane jest szczegółowe monitorowanie przez lekarza, zwłaszcza u pacjentów z myślami samobójczymi lub próbami samobójczymi w wywiadzie.
• U dzieci i młodzieży ryzyko zachowań samobójczych podczas terapii atypowymi lekami przeciwpsychotycznymi, w tym arypiprazolem, utrzymuje się co najmniej przez pierwsze 4 tygodnie leczenia.

Układ sercowo‑naczyniowy i zdarzenia zakrzepowo-zatorowe

• Ostrożnie stosować u pacjentów po zawale mięśnia sercowego, z chorobą niedokrwienną serca, niewydolnością serca, zaburzeniami przewodzenia, chorobami naczyniowo-mózgowymi.
• Ryzyko niedociśnienia lub nadciśnienia tętniczego, zwłaszcza w przypadku odwodnienia, zmniejszonej objętości krwi krążącej lub jednoczesnego stosowania leków hipotensyjnych.
• Opisywano przypadki żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (zakrzepica żył głębokich, zatorowość płucna) podczas stosowania leków przeciwpsychotycznych. Przed rozpoczęciem i w trakcie leczenia lekarz ocenia czynniki ryzyka i wdraża profilaktykę.
• U pacjentów z wydłużeniem odstępu QT w wywiadzie rodzinnym lek należy stosować z ostrożnością.

Powikłania neurologiczne

• Zaburzenia pozapiramidowe (EPS), akatyzja, parkinsonizm: mogą wystąpić, zwłaszcza u dzieci i młodzieży; w razie pojawienia się objawów lekarz może zmniejszyć dawkę.
• Późne dyskinezy: w przypadku wystąpienia objawów (mimowolne ruchy) należy rozważyć zmniejszenie dawki lub odstawienie leku; możliwe jest przemijające nasilenie objawów po odstawieniu.
• Złośliwy zespół neuroleptyczny (ZZN): niezwykle rzadki, ale groźny stan (wysoka gorączka, sztywność mięśni, zaburzenia świadomości, wahania ciśnienia tętniczego, tachykardia). Wymaga natychmiastowego odstawienia wszystkich leków przeciwpsychotycznych i pilnej pomocy medycznej.
• Napady drgawkowe: ostrożność u pacjentów z padaczką lub innymi czynnikami ryzyka drgawek.

Pacjenci w podeszłym wieku z otępieniem

• U pacjentów w podeszłym wieku z psychozą w przebiegu choroby Alzheimera arypiprazol zwiększał ryzyko zgonu (3,5% vs 1,7% w grupie placebo), a także udarów mózgu i przemijających incydentów niedokrwiennych.
• Abilify® nie jest wskazany do leczenia psychoz związanych z otępieniem.

Metabolizm: glukoza i masa ciała

• Opisywano przypadki hiperglikemii i ujawnienia się cukrzycy (niekiedy z kwasicą ketonową, śpiączką hiperosmolarną i zgonem) podczas stosowania atypowych leków przeciwpsychotycznych, w tym arypiprazolu.
• Czynniki ryzyka: otyłość, rodzinny wywiad cukrzycy.
• Pacjentów należy obserwować pod kątem objawów hiperglikemii (wzmożone pragnienie, wielomocz, zwiększony apetyt, osłabienie); u osób z cukrzycą lub czynnikami ryzyka konieczna jest regularna kontrola glikemii.
• U dorosłych w badaniach arypiprazol zasadniczo nie powodował klinicznie istotnego zwiększenia masy ciała.
• U młodzieży z ChAD I odnotowano wzrost masy ciała już po 4 tygodniach leczenia; w przypadku istotnego przyrostu masy ciała można rozważyć modyfikację dawki.

Przewód pokarmowy i drogi oddechowe

• Może wystąpić spowolnienie motoryki przełyku i ryzyko aspiracji, zwłaszcza u pacjentów z predyspozycją do zachłystowego zapalenia płuc.

Patologiczne skłonności do hazardu

• Podczas leczenia arypiprazolem opisywano przypadki patologicznego pociągu do hazardu, również u pacjentów bez wcześniejszych takich problemów.
• Szczególny nadzór jest potrzebny u osób z wywiadem uzależnienia od hazardu; w razie pojawienia się takich objawów należy poinformować lekarza.

Wpływ na zdolność prowadzenia pojazdów

• Do czasu poznania indywidualnej reakcji na lek pacjent powinien zachować ostrożność podczas prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn ze względu na możliwość wystąpienia senności, zawrotów głowy i innych działań niepożądanych ze strony ośrodkowego układu nerwowego.

Interakcje lekowe

• Arypiprazol może nasilać działanie niektórych leków hipotensyjnych (na skutek blokady receptorów α1‑adrenergicznych).
• Należy zachować ostrożność podczas jednoczesnego przyjmowania alkoholu i innych leków działających depresyjnie na OUN (zwiększone ryzyko działania sedatywnego).
• Ostrożność jest wskazana przy stosowaniu leków wydłużających odstęp QT lub powodujących zaburzenia równowagi elektrolitowej.
• Jednoczesne stosowanie z lekami serotoninergicznymi (SSRI/SNRI i inne) może zwiększać ryzyko zespołu serotoninowego.
• Leczenie skojarzone z walproinianem, litem lub lamotryginą zwykle nie powoduje klinicznie istotnych zmian ich stężeń.
• W przypadku łączenia arypiprazolu z lekami pobudzającymi w leczeniu ADHD dostępne dane są ograniczone — zaleca się szczególną ostrożność.

Ciąża i karmienie piersią

• Nie prowadzono kontrolowanych badań u kobiet w ciąży; istnieją pojedyncze doniesienia o wadach wrodzonych, jednak związek przyczynowy nie został potwierdzony.
• Badania na zwierzętach nie pozwalają wykluczyć toksycznego wpływu na płód.
• W okresie ciąży lek stosuje się wyłącznie wtedy, gdy spodziewane korzyści dla matki istotnie przewyższają potencjalne ryzyko dla płodu.
• Noworodki narażone na działanie leków przeciwpsychotycznych (w tym arypiprazolu) w III trymestrze ciąży mogą wykazywać objawy EPS i/lub zespół odstawienny (pobudzenie, zaburzenia napięcia mięśniowego, drżenia, senność, zaburzenia oddychania, trudności w karmieniu); wymagają one obserwacji po urodzeniu.
• Arypiprazol przenika do mleka kobiecego; na czas leczenia zaleca się przerwanie karmienia piersią.

Działania niepożądane Abilify®

Nie u wszystkich pacjentów wystąpią działania niepożądane, ale ważne jest, aby być ich świadomym. W razie pojawienia się nietypowych objawów należy skontaktować się z lekarzem.

Częste działania niepożądane (≥1/100 do <1/10)

• Akatyzja (uczucie wewnętrznego niepokoju, niemożność usiedzenia w miejscu).
• Nudności.
• Zaburzenia pozapiramidowe (drżenie, sztywność mięśni itp.).
• Zawroty głowy, ból głowy.
• Senność, sedacja.
• Zaburzenia snu, lęk, zwłaszcza niepokój ruchowy.
• Dyspepsja, wymioty, zaparcia, wzmożone ślinienie.
• Niewyraźne widzenie.
• Poczucie zmęczenia.

Niezbyt częste działania niepożądane

• Depresja, hiperseksualność.
• Niedociśnienie ortostatyczne (zawroty głowy przy wstawaniu), tachykardia.
• Hiperprolaktynemia.

Opisywano również szerokie spektrum rzadkich i bardzo rzadkich działań niepożądanych (leukopenia, neutropenia, hiperglikemia, powikłania zakrzepowo-zatorowe, zaburzenia rytmu serca, zapalenie trzustki, zaburzenia czynności wątroby, rabdomioliza, reakcje alergiczne, priapizm i inne). Pełen wykaz znajduje się w oficjalnej ulotce; w razie pojawienia się nietypowych objawów należy niezwłocznie poinformować lekarza.

Szczególne cechy u dzieci i młodzieży

U młodzieży działania niepożądane mogą występować częściej i być bardziej nasilone:

• Bardzo często: senność/sedacja, zaburzenia pozapiramidowe.
• Często: suchość w ustach, zwiększony apetyt, niedociśnienie ortostatyczne, drżenie, zwiększenie masy ciała, przyspieszone bicie serca, ból w nadbrzuszu, dyskineza.
• Odnotowywano przypadki obniżenia stężenia prolaktyny w surowicy.

W razie istotnego przyrostu masy ciała, znacznej senności, pojawienia się objawów EPS lub innych zmian schemat leczenia powinien zostać ponownie oceniony przez lekarza.

Przedawkowanie

W przypadku przyjęcia zbyt dużej dawki Abilify® (przypadkowo lub celowo) należy niezwłocznie zgłosić się po pomoc medyczną w trybie nagłym.

Opisywane objawy przedawkowania u dorosłych (do 1260 mg) i dzieci (do 195 mg) obejmowały:

• senność, letarg;
• wzrost ciśnienia tętniczego, tachykardię;
• nudności, wymioty, biegunkę;
• epizody utraty przytomności, objawy pozapiramidowe.

Leczenie jest objawowe i podtrzymujące: zapewnienie drożności dróg oddechowych, monitorowanie układu sercowo‑naczyniowego (w tym EKG), leczenie powikłań. W ciągu pierwszej godziny po przyjęciu skuteczne może być podanie węgla aktywowanego (około 50 g).

O czym należy pamiętać

• Abilify® jest przepisywany wyłącznie przez lekarza i powinien być stosowany ściśle według zaleceń.
• Nie należy samodzielnie przerywać leczenia; gwałtowne odstawienie może pogorszyć stan.
• Należy informować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, suplementach i preparatach ziołowych (szczególnie ziele dziurawca).
• W przypadku planowania ciąży, w ciąży lub podczas karmienia piersią konieczna jest konsultacja z lekarzem w sprawie leczenia.
• Wszelkie działania niepożądane, zmiany zachowania, nastroju, masy ciała lub pojawienie się myśli samobójczych należy niezwłocznie omówić z lekarzem prowadzącym.

Materiał oparto na danych z oficjalnej ulotki leku Abilify® i ma on charakter informacyjny, ułatwiający ogólne zrozumienie terapii. Decyzje dotyczące leczenia należy zawsze podejmować w porozumieniu z lekarzem i zgodnie z zatwierdzoną ulotką leku.